Als het aan wethouder Marc Budel ligt, krijgen we eindelijk een echt erfgoedbeleid: er ligt een Nota Erfgoed klaar. Meer dan een jaar is er met hulp van lokale historici en onderzoekers aan de nota gewerkt en afgelopen donderdag heeft Samantha Pellis, beleidsadviseur erfgoed en monumenten bij de gemeente Loon op Zand, hem aan de gemeenteraad gepresenteerd. Komende donderdag gaat de wethouder de nota verdedigen en weer een week later zal de gemeenteraad erover stemmen. Dan weten we of het doorgaat.
Door Ilonka Bokma
Bij erfgoed denk je vaak aan tastbare dingen van vroeger. Het Witte Kasteel, de Loonse en Drunense Duinen, de Efteling, de straatnamen uit je dorp. Maar erfgoed is ook dik roomboter smeren op je mikkeman met een speculaasje ertussen. En Drie koningen zingen. Of de prinsenpresentatie in Theebuikenland of de gilden die bij de dodenherdenking de vendelgroet brengen. Allemaal erfgoed, want het betekent iets voor je. “Erfgoed is een gevoel”, zegt Samantha in de presentatie. “Het gevoel van thuiskomen bij het zien van de kerktoren van je dorp, of het gevoel van trots als je een verhaal vertelt dat je hebt meegekregen van je grootouders.” Wethouder Budel vult aan: “En hoe wij dat weer willen doorgeven, daar gaat deze nota over.”
Is zo’n nota echt nodig?
Erfgoed wordt toch al beschermd? De Sint Jozefkerk bijvoorbeeld. Dat is nu een medisch centrum. “Een fijne plek om te werken”, zegt huisarts Esther van Laarhoven. “In alle artsenkamers zie je nog originele ornamentjes en elke dag horen we hoe mooi mensen het vinden.” Een ander voorbeeld is de voormalige brandweerkazerne op het Anton Pieckplein, waar nu een pizzeria is. “Van de oude gebouwen op het plein is alleen de brandweerkazerne overgebleven”, zegt eigenaar Stefan van Hamont. “Echt een unieke locatie met die grote openslaande deuren.” Ook Kees Grootswagers van heemkundekring de Ketsheuvel is blij dat het gebouw er nog staat. “Die toren, daar hingen de brandslangen leeg te druppelen. Het was ook een uitkijktoren, veel mensen hadden nog geen telefoon en zo kon de brandweer zien waar de brand was.”
Maar dat de brandweerkazerne behouden is gebleven is volgens Kees Grootswagers niet zo vanzelfsprekend als het misschien lijkt. “Gelukkig staat-ie er nog, maar het was geen monument, er had nog een sloopvergunning kunnen worden aangevraagd.” Kees Hesselmans van heemkundekring Loon op ’t Sandt beaamt dat: “Dat was dus bijna gebeurd met de oude muur bij de kerk. Gelukkig konden we de sloop tegenhouden met de hulp van een advocaat. De intentie bij alle betrokkenen was positief, maar als je geen heldere afspraken hebt krijg je onnodige discussies.” De gemeente kwam tot eenzelfde conclusie: er werd wel wat met erfgoed gedaan, maar het ontbrak aan overleg, kennis en inzicht.
Foto: Robert Poutsma Fotografie.
Erfgoedbeleid
Daarom heeft Samantha Pellis alle partijen bij elkaar gebracht om te praten over erfgoedbeleid. Daarbij ging het om meer dan alleen gebouwen en monumenten. Ook het overdragen van de lokale geschiedenis en tradities op een jongere generatie hoort erbij. “Dat geeft houvast aan jongeren”, zegt Samantha. “Ook die willen we meer bij ons erfgoed betrekken. Je zou kunnen denken aan historische speurtochten of erfgoedexcursies.”
Maar voor dat soort activiteiten is wel geld nodig. Historicus Lauran Toorians en actrice Marja van Trier organiseerden tot 2009 nog theaterwandelingen voor scholen in de Loonse en Drunense Duinen. “Overal langs de route kwamen acteurs in historische kostuums tevoorschijn”, vertelt Lauran. ”Dat was zo’n succes dat kinderen hun ouders later meenamen naar het bos en zelf die verhalen gingen naspelen.” Hij lacht. “En onze openluchtvoorstelling over de turfvaart bij De Moer, daar kwam een zeemeermin in voor. Toen het ging vriezen vroegen kinderen in de klas bezorgd of de vaart voor haar kon worden opengehouden. Kijk, dan weet je dat je verhaal is blijven hangen.” Maar na 2009 werd het steeds moeilijker om de voorstellingen te financieren en moesten ze stoppen. Had een goed erfgoedbeleid dat kunnen voorkomen?
Dat zo’n beleid er moet komen is voor wethouder Marc in ieder geval overduidelijk: “We hebben dit bovendien vanuit het coalitieakkoord als huiswerk meegekregen.” Hij straalt. “Ik ben apetrots dat deze nota door iedereen gedragen wordt. Door de heemkundekringen, de Efteling, het parochiebestuur, het bestuur van het Witte Kasteel en door onze lokale onderzoekers en de archeoloog. We zijn op vrijdag zelfs met een vragenlijst op de markt in Loon op Zand en Kaatsheuvel gaan staan.” Archeoloog Stefan Molenaar maakt dit niet vaak mee. “Ik adviseer nog vijf andere gemeentes maar nergens zie ik zo’n nota liggen als die van Loon op Zand. De gemeente hier wil echt de inwoners erbij betrekken.”
Hoe gaat het nu verder? “Ik mocht vorige week de nota presenteren”, zegt Samantha. “Maar komende donderdag gaat de wethouder hem ook echt verdedigen.” Die heeft er zin in. “Ik wil graag horen wat de verschillende fracties vinden”, zegt Marc Budel. “Hoe staan zij erin, wat willen zíj doen voor ons erfgoed?”
Hoe dat gaat lees je volgende week.